Het project Odette ontwikkelt methoden en tools voor mensen met dementie. Ergotherapeut Inge Reekmans (54), expert behoeften gebaseerde zorg en referentiepersoon dementie in het WZC Zoetenaard te Stekene, geeft tekst en uitleg.
‘Katrin Gilles – verpleegkundige van opleiding – deed een onderzoek naar mensen met dementie en daaruit ontstond Odette. Slechts 1 op 3 bewoners van een woonzorgcentrum voelt zich er werkelijk ook thuis. Zich thuis voelen gaat de autonomie en de identiteit in een persoon versterken.’
Zes basisbehoeften dienen vervuld te worden om een kwaliteitsvol leven te ervaren: veiligheid, continuïteit, van betekenis zijn, een doel hebben, iets willen bereiken en erbij horen. ‘Ja, deze behoeften zijn heel belangrijk, als bewoners het met één of meer punten moeilijk hebben, gaan we denken in mogelijkheden die wél kunnen om er dan samen voor te gaan. We gaan de kwaliteit van de zorgrelatie tussen medewerkers en bewoners verbeteren. De methode van behoeften gebaseerde zorg wordt ingezet wanneer algemeen wordt herkend, dat het gedrag of gemoed van de bewoner afwijkt van de normale situatie en wanneer blijkt dat de huidige aanpak ontoereikend is.’
Behoeften gebaseerde zorg gaat op zoek naar gevoelens en gedachten die achter veranderend gedrag schuilen en zoekt men naar mogelijkheden om positieve emoties te versterken en een negatieve gemoedstoestand te verminderen.
Het ‘Varken’
Van bewoners met milde of matige dementie vertoont 89% één of meerdere gedrags- en gemoedsveranderingen: 44% met prikkelbaarheid, 41,5% agitatie en agressie, 39% depressie en verdriet, 32% angst en wanen en 30% nachtelijke onrust. ‘In behoeften gebaseerde zorgen zijn kopzorgen even belangrijk als fysieke zorgen. Alle bewoners worden 2 keer per jaar gescreend, de nadruk ligt hier op alle bewoners omdat dit de enige manier is om een gelijkwaardige behandeling te realiseren. Het is van belang om zicht te hebben op een persoon z’n identiteit, levensverhaal, gewoonten, voorkeuren en betekenisvolle relaties vooraleer tot een gedragsanalyse over te gaan.’
Odette ontwikkelde ter ondersteuning het ‘Varken’ en de ‘Gazette’. Het ‘Varken’ is een acroniem voor de zes kernelementen die een persoon z’n identiteit kenmerken: vertrouwen, activiteiten, rituelen, krachten, eigenschappen en nood aan relationele afstemming. De ‘Gazette’ daarentegen geeft kleur en nuance aan een persoon zijn leven, gewoonten en voorkeuren. Zonder deze schatkist aan informatie is een grondige gedragsanalyse zo goed als onmogelijk.
Jukebox
‘We maken ook gebruik van de Muziekpas, een idee van Klaartje Pauwels. Muziek is een krachtig medium, zet in op alle basisbehoeften en zorgt voor verbinding met emoties, herinneringen en anderen. Het kan op vele manieren ingezet worden. De Muziekpas is een tool die niet alleen peilt naar de voorkeuren voor genres van muziek, maar ook naar de betekenis ervan. Met de Muziekpas kan men zowel visueel als auditief aan de slag, op Spotify zijn er bijhorende afspeellijsten.’
In de door Klaartje en Inge ontworpen Muziekpas staan er een aantal vragen voor de bewoner: welke muziekstijl klinkt het vaakst door de living thuis? Aan welk nummer heb je bijzondere herinneringen? Welke muziek biedt je lichaam rust? Er staat een prachtige jukebox, welk plaatje mogen we voor jou draaien?
‘In behoeften gebaseerde zorg is de inzet belangrijker dan het resultaat. Vertellen en luisteren brengt die bedoeling en de geleverde inzet boven water want als er iets zichtbaar is, wordt het gemakkelijker om er waardering voor te uiten. Behoeften gebaseerde zorg is een appél, het is een oproep om niet gewoon te doen wat de rest doet, maar om een verschil te durven maken … en blijven maken.’
Quote:
‘Behoeften gebaseerde zorg is een appél, het is een oproep om niet gewoon te doen wat de rest doet, maar om een verschil te durven maken … en blijven maken.’
Inge Reekmans
